• Μείωση κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων, φρούτων και λαχανικών.
• Αύξηση κατανάλωσης σακχαρούχωνν ροφημάτων (π.χ. αναψυκτικά) και τροφίμων πλούσιων σε λιπαρά.
• Αύξηση του επιπολασμού σιδηροπενικής αναιμίας (στα κορίτσια).
• Αύξηση ενασχόλησης με την εικόνα σώματος και υιοθέτηση μη ασφαλών μεθόδων απώλειας βάρους.
• Μείωση της σωματικής δραστηριότητας

• Τρέχουσα διατροφική κατάσταση του κάθε παιδιού,
• Ανάπτυξη (σωματική, συναισθηματική, κοινωνική) του παιδιού και
• Διατροφικές συμπεριφορές και επιλογές του κάθε παιδιού, καθώς και τη φυσική δραστηριότητα.

Διατροφική συμπεριφορά και επιλογές

Ερωτήσεις ανοιχτού τύπου που μπορείτε να απευθύνεται στον έφηβο είναι:

• Ποια γεύματα τρως κάθε μέρα (π.χ. πρωινό, μεσημεριανό); Πόσα γεύματα καταναλώνεις ενδιάμεσα των γευμάτων (π.χ. απογευματινό);
• Πόσο συχνά καταναλώνει πρωινό μέσα στην εβδομάδα;
• Πόσο συχνά τρώτε όλοι μαζί ως οικογένεια;
• Τι περίπου τρως και πίνεις το πρωί; Το μεσημέρι; Το απόγευμα; Το βράδυ; Ενδιάμεσα των γευμάτων;
• Υπάρχουν τρόφιμα δεν σου αρέσουν; Αν ναι, ποια είναι αυτά;
• Πόσο συχνά καταναλώνεις γάλα; Τι είδους γάλα καταναλώνεις (π.χ. πλήρες, ελαφρύ);
• Ποια φρούτα έφαγες χτες; Ποια λαχανικά έφαγες χτες;
• Τι αλλαγές θα ήθελες να κάνεις στον τρόπο με τον οποίο διατρέφεσαι;

Ερωτήσεις ανοιχτού τύπου που μπορείτε να απευθύνεται στους γονείς είναι:

• Πόσο συχνά τρώτε όλοι μαζί ως οικογένεια;
• Ποιες είναι οι ανησυχίες που έχετε για τις διατροφικές συνήθειες και τη συμπεριφορά του παιδιού σας;
• Πιστεύετε ότι το παιδί σας καταναλώνει υγιεινά τρόφιμα; Γιατί τα καταναλώνει ή δεν τα καταναλώνει;

Προέλευση τροφίμων

Ερωτήσεις ανοιχτού τύπου που μπορείτε να απευθύνεται στον έφηβο ή στους γονείς είναι:

• Ποιος αγοράζει συνήθως τα τρόφιμα στην οικογένειά σας; Ποιος προετοιμάζει το φαγητό;

Βάρος και Εικόνα σώματος

Ερωτήσεις ανοιχτού τύπου που μπορείτε να απευθύνεται στον έφηβο είναι:

• Πώς αισθάνεσαι για την εικόνα του σώματός σου;
• Πιστεύεις ότι ζυγίζεις λίγο/πολύ/όσο πρέπει; Γιατί;
• Πως αισθάνεσαι για το βάρος και το ύψος σου;
• Προσπαθείς να χάσεις βάρος; Αν ναι, με ποιο τρόπο;
• Πόσο θα ήθελες να ζυγίζεις;
• Σε πειράζουν (π.χ. οι συμμαθητές σου) για το βάρος σου;

Ερωτήσεις ανοιχτού τύπου που μπορείτε να απευθύνεται στους γονείς είναι:

• Πώς αισθάνεστε για το βάρος και το ύψος του παιδιού σας;

Φυσική δραστηριότητα

Ερωτήσεις ανοιχτού τύπου που μπορείτε να απευθύνεται στον έφηβο είναι:

• Τι κάνεις για να είσαι δραστήριος/α;
• Πόσο συχνά ασκείσαι;
• Πόσο χρόνο αφιερώνεις συνολικά σε σωματικές δραστηριότητες μέσα στην εβδομάδα;
• Με ποια σωματική δραστηριότητα/άθλημα/άσκηση, με την οποία δεν ασχολείσαι τώρα, θα ήθελες να ασχολείσαι; Πώς μπορείς να βρεις χρόνο για να ασχοληθείς με αυτή;
• Πόσο χρόνο περνάς μπροστά στην τηλεόραση; Στον Η/Υ;
• Τι πιστεύεις ότι μπορείς να κάνεις για να γίνεις πιο δραστήριος/α;

Ερωτήσεις ανοιχτού τύπου που μπορείτε να απευθύνεται στους γονείς είναι:

• Σε τι είδους δραστηριότητες συμμετέχει το παιδί σας; Πόσο συχνά συμμετέχει σε αυτές;
• Πόσο χρόνο περνάει το παιδί σας μπροστά στην τηλεόραση; Στον Η/Υ;
• Υπάρχει τηλεόραση στο υπνοδωμάτιο του εφήβου σας;

• Λαμβάνετε τα ανθρωπομετρικά δεδομένα του εφήβου (βάρος, ύψος). Υπολογίζετε το Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) του παιδιού διαιρώντας το Βάρος (σε kg) με το τετράγωνο του Ύψους(σε m) (Ύψος²). Συμπληρώνετε τις καμπύλες ανάπτυξης και οποιεσδήποτε αποκλίσεις σημειώνονται και αξιολογούνται.
• Οι μετρήσεις ύψους και βάρους μπορούν να υποδείξουν τη διατροφική κατάσταση και την κατάσταση ανάπτυξης του εφήβου. Λάβετε υπόψη σας ότι οι μεταβολές στο βάρος αντικατοπτρίζουν τη βραχυπρόθεσμη διατροφική πρόσληψη του εφήβου και αποτελούν γενικό δείκτη υγείας, αλλά και γενικό δείκτη της διατροφικής κατάστασης. Αντίθετα, οι μεταβολές του δείκτη ύψος-κατά ηλικία αντικατοπτρίζουν μακροπρόθεσμα συσσωρευμένα προβλήματα στη διατροφή και στην υγεία του παιδιού.
• Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) αποτελεί εργαλείο αξιολόγησης της διατροφικής κατάστασης του εφήβου, καθώς και της γενικής κατάστασης υγείας του, και όχι διαγνωστικό εργαλείο.
• Αν ο ΔΜΣ του εφήβου βρίσκεται σε υψηλό εκατοστημόριο, ελέγξτε α) την πιθανότητα ύπαρξης αυξημένης άλιπης μάζας σώματος εξαιτίας αυξημένης σωματικής δραστηριότητας ή του μεγέθους σκελετού ή β) την ύπαρξη αυξημένης λιπώδους μάζας σώματος μέσω της μέτρησης δερματοπτυχών του παιδιού (κοιλιά, δικέφαλος, τρικέφαλος, τετρακέφαλος, υποπλάτιος, υπερλαγόνιος).
• Αξιολογήστε τον κίνδυνο ύπαρξης οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας στο παιδί.
• Αξιολογήστε την αρτηριακή πίεση του παιδιού.

• Διερευνώντας τις ώρες που είναι δραστήριος/α σε εβδομαδιαία βάση
• Διερευνήστε πόσες ώρες περνάει ο/η έφηβος μπροστά σε κάποια οθόνη (π.χ. τηλεόραση, Η/Υ, βιντεοπαιχνίδι).
• Ρωτήστε αν ο/η έφηβος παρακολουθεί τηλεόραση κατά τη διάρκεια των γευμάτων.

• Εξηγήστε τις καμπύλες ανάπτυξης στους γονείς και στον/στην έφηβο, συγκρίνοντάς τις με αυτές παιδιών της ίδιας ηλικίας..
• Συζητήστε με τους γονείς και τον/την έφηβο σχετικά με την ανάπτυξή του/της, καθώς και για τις επερχόμενες αλλαγές στη σωματική του διάπλαση.
• Βοηθήστε τον/την έφηβο να κατανοήσει τις φυσιολογικές μεταβολές που παρατηρεί στο σώμα του (π.χ. αλλαγές βάρους, αύξηση ποσοστού σωματικού λίπους)
• Αναφορικά με τις αλλαγές στη σωματική διάπλαση των εφήβων ηλικίας 12-15 ετών:
  • Συζητήστε με τα κορίτσια για την πιθανή δυσαρέσκεια τους σχετικά με την εικόνα του σώματός τους. Διαβεβαιώστε τους ότι η συγκέντρωση λίπους σε περιοχές όπως οι γοφοί, οι μηροί και οι γλουτοί είναι φυσιολογική (το λίπος θα πρέπει να αποτελεί το 15-18% του σωματικού βάρους πριν την έναρξη της εφηβείας και ανέρθει στο 20-25% του σωματικού βάρους με το πέρας της εφηβείας.)
  • Ενημερώστε τα αγόρια εφήβους ότι μπορεί να παρατηρήσουν μια μικρή αύξηση βάρους πριν από την έναρξη της εφηβείας (μεταξύ των ηλικιών 9-13 ετών). Με την έναρξη της εφηβείας και την αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης το % σωματικού λίπους τους μειώνεται, ενώ με το πέρας της εφηβείας ξανα-αυξάνεται και ανέρχεται στο 15-18% του σωματικού βάρους.

• Συζητήστε με τον/την έφηβο και τους γονείς για τις υγιεινές διατροφικές συμπεριφορές, για τους τρόπους με τους οποίους μπορούν αυτές να επιτευχθούν (π.χ. περιορισμός τροφίμων και ποτών πλούσιων σε θερμίδες και φτωχών σε θρεπτικά συστατικά), καθώς και για τη σημασία της μη παράλειψης γευμάτων.
• Διευκρινίστε ότι οι ενεργειακές απαιτήσεις αυξάνονται κατά τη διάρκεια της εφηβείας και επηρεάζονται σε σημαντικό βαθμό από τη σύσταση σώματος, την κατάσταση ανάπτυξης και τη φυσική δραστηριότητα των εφήβων.
• Ενθαρρύνετε την κατανάλωση 3 γαλακτοκομικών προϊόντων (π.χ. γάλα, γιαούρτι, τυρί) χαμηλών σε λιπαρά (1,5%) ημερησίως για την κάλυψη των αναγκών σε ασβέστιο.
• Ενθαρρύνετε τον/την έφηβο να περιορίσει τα τρόφιμα πλούσια σε λίπος (π.χ. τηγανητές πατάτες, τσιπς) και σε ζάχαρη (π.χ. αναψυκτικά, γλυκά) που καταναλώνει.
• Εξηγήστε στους γονείς ότι η μείωση της ποιότητας της διατροφής των παιδιών κατά τη μετάβαση από την παιδική ηλικία στην εφηβεία οφείλεται στην αύξηση της ανεξαρτησίας των εφήβων στο κομμάτι των διατροφικών επιλογών. Γι’ αυτό το λόγο, ενθαρρύνετέ τους να παρέχουν ποικιλία υγιεινών τροφίμων στο σπίτι, περιορίζοντας αντίστοιχα τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε θερμίδες και φτωχά σε θρεπτικά συστατικά.
• Συμβουλεύστε τους γονείς να βάλουν σε προτεραιότητα τα οικογενειακά γεύματα, καθώς έτσι τους δίνεται η δυνατότητα να υποδείξουν υγιεινές διατροφικές συμπεριφορές στα παιδιά τους και να προάγουν την επικοινωνία μεταξύ τους.
• Ενθαρρύνετε τους εφήβους να επιλέγουν υγιεινά τρόφιμα τόσο στο σπίτι όσο και εκτός σπιτιού.
• Λάβετε υπόψη σας ότι υπέρβαρες έφηβες είναι πολύ πιθανό να «ξεκινήσουν δίαιτα» και να εφαρμόσουν ανορθόδοξες και επικίνδυνες πρακτικές απώλειας βάρους. Επομένως συζητήστε μαζί τους για τις ασφαλείς μεθόδους επίτευξης ενός υγιούς σωματικού βάρους.

• Συζητήστε τι σημαίνει υγιές σωματικό βάρος και τονίστε ότι καθορίζεται γενετικά και όχι κοινωνικά.
• Εξηγήστε ότι η επίτευξη ενός υγιούς σωματικού βάρους επιτυγχάνεται μέσω της υιοθέτησης υγιεινών διατροφικών συμπεριφορών (π.χ. περιορισμός κατανάλωσης σακχαρούχων ροφημάτων) και της αύξησης της φυσικής δραστηριότητας. Συζητήστε επίσης για τη σημασία του ενεργειακού ισοζυγίου και του μεγέθους των μερίδων.
• Βοηθήστε τον/την έφηβο να αποκτήσει θετική εικόνα για το σώμα του/της, εξηγώντας του/της για την ιδιαιτερότητα του κάθε ατόμου (εύρος σωματικών τύπων μέσα σε ένα εύρος υγιών σωματικών βαρών), κάνοντας τον/την να κατανοήσει ότι είναι αποδεκτός/η και αγαπητός/ή όπως είναι.

• Ενθαρρύνετε τον/την έφηβο να συμμετέχει σε δραστηριότητες για τουλάχιστον 60 λεπτά ημερησίως.
  • Αερόβιες δραστηριότητες: Από τα 60 λεπτά φυσικής δραστηριότητας ημερησίως, το μεγαλύτερο μέρος θα πρέπει να αφιερώνεται σε αερόβιες δραστηριότητες μέτριας έντασης (π.χ. αναρρίχηση, γρήγορο περπάτημα) και υψηλής (π.χ. τρέξιμο, χορός). Οι συμμετοχή σε δραστηριότητες υψηλής έντασης θα πρέπει να πραγματοποιείται τουλάχιστον 3 ημέρες εβδομαδιαίως.
  • Δραστηριότητες ενδυνάμωσης των μυών: Από τα 60 λεπτά φυσικής δραστηριότητας ημερησίως, αφιερώστε τουλάχιστον 3 ημέρες εβδομαδιαίως σε δραστηριότητες ενδυνάμωσης μυών (π.χ. γιόγκα, ασκήσεις με λάστιχα αντίστασης).
  • Δραστηριότητες ενδυνάμωσης των οστών: Από τα 60 λεπτά φυσικής δραστηριότητας ημερησίως, αφιερώστε τουλάχιστον 3 ημέρες εβδομαδιαίως σε δραστηριότητες ενδυνάμωσης οστών (π.χ. μπάσκετ).
• Στην περίπτωση ανησυχίας για την ασφάλεια του περιβάλλοντος στο οποίο διεξάγονται οι δραστηριότητες, βοηθήστε τους/τις εφήβους στην αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων (π.χ. εύρεση νέου χώρου).
• Λάβετε υπόψη ότι η φυσική δραστηριότητα μειώνεται δραματικά κατά την έναρξη της περιόδου αυτής, ιδιαίτερα στα κορίτσια. Βοηθήστε, συνεπώς, τον/την έφηβο στην ενσωμάτωση της φυσικής δραστηριότητας στην καθημερινότητά του/της (π.χ. συμμετοχή στη γυμναστική στο σχολείο, σε δραστηριότητες με την οικογένεια και φίλους), καθώς και στη μείωση των καθιστικών συμπεριφορών (π.χ. παρακολούθησης τηλεόρασης, ενασχόληση με Η/Υ).
• Εξηγήστε στους γονείς την επίδραση της παρακολούθησης τηλεόρασης ή ενασχόλησης με Η/Υ από τα παιδιά αυτής της ηλικίας και ενθαρρύνετέ τους να περιορίσουν το χρόνο σε 1 έως 2 ώρες παρακολούθησης ποιοτικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων ημερησίως.